ساعة العسرة

چند وقت پیش، آقای صانعی در تماس تلفنی با سید حسن خمینی به منظور محکومیت اعتراض مردم به وی، علت این اقدام معترضین را جایگاه علمی و سواد فقهی سیدحسن قلمداد کرد و مدعی شد: "مطمئناً چاپ اثر شما در حوزه فقه و فلسفه اینها را ناراحت کرده است و آنها را وادار به انجام چنین حرکاتی نموده است"؛ ظاهر این ادعا، بطلان آن را فریاد می کند اما موضع‌گیری اخیر سیدحسن درباره انقلابیون سابقه دار و مبارزان قدیمی، این بدیهی را روشن تر می سازد.

سید حسن در دیدار با برخی از زندانیان سیاسی پیش از انقلاب با استناد به آیه117 سوره توبه این گونه نتیجه گرفته که "مسؤولان جامعه نباید فراموش ‌کنند که میان مؤمنان بعدالفتح و قبل الفتح تفاوت وجود دارد و کانه این هشدار همواره باید باشد زیرا جامعه بصورت متعارف، یاران سابق را فراموش می‌کند و بزرگترین سرمایه‌های خود را از دست می‌دهد."

بر کسی پوشیده نیست که مقصود اصلی ایشان از این جملات، بیشتر ناظر به برخوردی است که توسط نظام و ملت با برخی سیاسیون دارای سوابق انقلابی -به خصوص پس از انتخابات سال گذشته- صورت گرفته است. قرینه ای که بر این ادعا داریم این گفته ایشان است: "اجر کسانی که در روزهای سخت مبارزه با آیت الله خمینی همراه شدند با دیگران یکسان نیست. زمانی که آوردن اسم مبارزه و ذکر نام خمینی جرم بود، سالهایی که خمینی گفتن پلو نداشت بلکه چوب داشت، تنها کسانی آمدند که حق گو بودند. امروز امام امام کردن برای بسیاری منافع دارد اما مهم، کسانی هستند که در آن روزهای سخت پای فشردند."

(نکته داخل پرانتز: این که چرا سید حسن خمینی ترجیح داده به مانند برخی افراد که ماهیتشان مشخص است، برای پدربزرگ خود، به جای لفظ امام، واژه آیت الله را به کار برد، جای سوال فراوان دارد.)

قبل از هرگونه تحلیل محتوای بیانات سید حسن خمینی، این نکته، لازم به یادآوری است که درست نیست ایشان و نزدیکان ایشان، "تشبیهات تاریخی" را صرفا برای منویات خود بپسندند و وقتی مخالفان این گروه با "وجه شبهی" کامل و بی نقص به سیره ائمه اطهار(ع) استناد می کنند، اخم در هم کشند و طوری وانمود کنند که اولیاءالله صرفا به درد موزه ها می خورند که باید تنها آنها را بشنویم و لذت ببریم و دیگر هیچ! البته ما به خود حق نمی دهیم، این "حق" را از سیدحسن و همفکرانش سلب کنیم ولی طبعا این حق برای آنان متصور نیست که به صورت ناقص و کاریکاتور وار الگویی را به عنوان منطق خود، معرفی نمایند.

اما ماجرای آیه117 سوره توبه چیست؟ در جنگ تبوک، عده ای از منافقین و سه نفر از مؤمنین که سابقه نفاقی نداشتند از جمله "کعب ابن مالک"، "هلال ابن امیه" و "مراد بن ربیع" تخلف جسته به همراه لشکر نرفتند. وقتی سپاه اسلام از جنگ بازگشت آن 3نفر از کرده خود پشیمان شدند و به استقبال پیامبر رفتند. پیامبر و لشکریان، جواب سلام آنان را هم نمی دادند. حتی زنان این 3نفر، نزد پیامبر(ص) رفتند و گفتند شنیده ایم شما از شوهران ما رو بر گردانیده اید آیا ما نیز از آنها جدا شویم. حضرت رسول فرمود کناره گیری نکنید ولی نگذارید با شما نزدیکی کنند. کعب و دو رفیقش از مشاهده این وضع گفتند: بودن ما در مدینه چه فایده دارد؟ آنان به جانب یکی از کوههای مدینه رفتند روزها روزه می گرفتند و شبها را به مناجات می گذراندند خانواده آنها برای ایشان غذا می آوردند ولی صحبت نمی کردند. مدتی گذشت کار آنها استغفار و گریه و زاری بود. گفته اند پنجاه روز را به این حال سپری کردند.

روزی کعب به دوستان خود گفت اکنون که مورد خشم خدا و پیغمبر و خانواده و دوستانمان هستیم چرا ما خود بر یکدیگر خشم نگیریم . بیائید از هم جدا شویم. هر کدام دور از دیگری مشغول راز و نیاز و توبه و بازگشت شویم و با هم صحبت نکنیم تا بمیریم یا خدا توبه ما را قبول کند. سه روز از یکدیگر فاصله گرفتند. شب سوم، آیه قبول توبه آنان بر حضرت رسول نازل شد. آیه117 سوره توبه؛ «لقد تاب الله علی النبی و المهاجرین و الانصار الذین اتبعوه فی ساعة العسرة من بعد ما کاد یزیغ قلوب فریق منهم» همانا پذیرفت خداوند بواسطه پیغمبر، توبه مهاجرین و انصار را. آن کسانیکه در هنگام سختی و دشواری او را پیروی کردند پس از آنکه نزدیک بود دلهای بعضی از آنها برگردد و پذیرفت توبه آن سه نفری را که خلاف کردند و از رفتن به جنگ خودداری نمودند.

طبعا منظور سید حسن از این تشبیه، افرادی مانند محمد خاتمی و میرحسین موسوی و زهرا رهنورد و شیرین عبادی و ابراهیم یزدی و ... نیست؛ چرا که اساسا اینان "ساعة العسرة" را تجربه نکرده اند و با این که به برکت انقلاب اسم و رسمی پیدا کردند در دوران اختناق و طاغوت، حتی یک سیلی هم برای انقلاب نخوردند.

در دیگر سو، تطبیق این آیات، درباره افراد دیگری که سابقه مبارزه انقلابی و زندان و شکنجه دارند و پس از انتخابات اخیر مورد سرزنش و عتاب مردم و نظام و رهبری قرارگرفتند، نیز مضحک و ساده انگارانه است. چرا که اولا در ماجرای جنگ تبوک، کعب و دوستانش صرفا پیامبر(ص) را همراهی نکردند و این گونه نبود که خود، طرف جنگ و اغتشاش علیه اسلام، قرار گیرند و ثانیا آن 3 صحابی پیامبر(ص)، در بدو امر با بی توجهی و عدم اعتنای شدید پیامبر و امت مواجه شدند و تنها پس از توبه و انابه فراوان و ابراز ندامت و بازگشت به خط اصیل پیامبر(ص) بود که این 3نفر بخشیده شدند.

درحالی که سران فتنه نه تنها از عملکرد خود ابراز پشیمانی نکرده اند بلکه با مصاحبه ها و بیانیه های روزمره خود، هم نوا با بوقهای اسراییل و انگلیس و آمریکا، بسیار شفاف و عریان علیه نظام و رهبری و اعتقادات مردم، شمشیر کشیده اند و این همه در حالی است که رهبری نظام، تمام تلاش و همت خود را صرف کرد تا اینان از کشتی انقلاب، خارج نشوند اما اصرار این "یاران سابق" بر خروج از نظام، تمام امیدها را نقش بر آب کرد. نکته مهمی که در این باره باید مطمح نظر قرار گیرد آن است که اتفاقا اشتباهات و انحرافات مبارزان با سابقه و قدیمی، بارها خطرناک تر و مهلک تر از قصور و تقصیرات دیگر افراد جامعه است و این گونه تحریف و مغالطه کردن توسط سیدحسن، نوعی نعل وارونه زدن است.

البته انشاءالله مقصود نوه امام(ره) به مانند نظریات برخی از برادران اهل سنت این نیست که صحابی پیامبر بودن، نوعی مصونیت تکوینی به همراه خواهد آورد. چرا که اولین نتیجه فاسدی که اعتقاد به این نظریه، به همراه خواهد داشت زیرپاگذاشتن شاخص درخشان امام خمینی(ره) مبنی بر ملاک بودن حال فعلی افراد و مهمتر از آن نادیده انگاشتن این کلام امیرالمومنین(ع) است که فرمود " إن الحق و الباطل، لا یعرفان بأفدار الرجال، إعرف الحق تعرف أهله و إعرف الباطل تعرف أهله"؛ به درستی که حق و باطل را با میزان قدر و شخصیت افراد نمی توان شناخت.اول حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی و باطل را نیز بشناس،‌ اهل آن برایت آشکار می گردد.

سید مصطفی میرمحمدی